Fındık Yetiştiriciliği
Türkiyedeki üretimi çok eskilere dayanan fındık,geleneksel ihraç ürünü olma niteliğini devam ettirmekte ve ülke ekonomisine oldukça büyük katkıda bulunmaktadır.
Fındık üreten ülkeler arasında saha,üretim ve ihracat bakımından ilk sırada yer almamıza karşılık,birim sahadan alınan ürün bakımından diger üretici ülkelerin gerisinde bulunmaktayız.Yıldan yıla dalgalanma göstermekle birlikte ülkemizdeki fındık üretim artışı denetimsiz ve kontrolsuz olarak genişleyen üretim sahasından karşılanmaktadır.
Dünya fındık ihracatındaki ülkemizin payının yüksek olması, fındık çeşitlerimizin kaliteli olmasına ve dünya fındık üretim alanının büyük çoğunluğunun elimizde olmasına bağlı bulunmaktadır.
Fındık çerezlik olarak tüketildiği gibi, pastacılık ve şekerleme sanayiinde geniş ölçüde kullanılma alanına sahiptir. Üretilen fındığın %10-15’i ise ülke içerisinde çerezlik olarak ve yeni oluşan pasta ve şekerleme sanayiinde tüketilmektedir.İşlenmiş ve mamul olarak fındık ihracatımız ise çok az bulunmaktadır.
Fındığın bir çok üretim ve pazarlama sorunları bulunmaktadır.Üretim sorununun başında verim düşüklüğü gelmektedir.Fındık bahçelerinin yaşlı ve çok sık dikilmiş olması,tozlayıcı noksanlığı,budama,gübreleme ve mücadele gibi teknik uygulama noksanlıkları verim düşüklüğünün en önemli sebepleridir.Pazarlama sorunlarının başında ise o yıl üretilen fındığın ihraç edilmemesi ve buna bağlı olarakta yıldan yıla stokların oluşmasıdır.
Fındık üreticilerine yardımcı olmak amacıyla, üretimde dikkat edilmesi gereken teknik konulara agırlık verilmiş ve üretimde karşılaşılan güçlükler dikkate alınarak çözümüm yolları önerilmiştir.
———————————————————
Fındık Karadenizbölgesinde yaklaşık 3150 köyde, Türkiye nufüsunun %7.5′ olan 3.205.000 kişinin diger bir yaklaşımla 400.000 dolaylarındaki çiftçi ailesinin tek geçim kaynağıdır. Ayrıca Türkiye ekonomisi için de büyük bir önem taşımaktadır. Zira fındık dış satımımıza 1978-1980 yılları arasında % 13-16 oranında, 1981 – 1980 yılları arasında % 4-6,5 oranında katkıda bulunmuştur. Son yıllardaki katkı payının azalması genel ihracatımızın 3-3.5 kat artış göstermesinde kaynaklanmaktadır. Fındık ayrıca tarımın yapıldığı çok meyili toprak derinliği az olan arazilerin değerlendirilmesinde ve erozyona karşı korunmasında da etkili olmaktadır.
Giresun Fındık Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü kayıtlarına göre 1982 yılında Türkiye fındık dikim alanının 415.358 hektar dolaylarında olduğu tahmin edilmiştir. Ancak değişik kişi ve kuruluşlar fındık alanı ve üretim miktarını farklı tahmin etmektedirler. Bu çelişkili durumun ortadan kaldırılması için Türkiye’deki fındık üretim alanının kesin olarak bilinmesi zorunluluğu vardır. Ülkemizde fındık ,Ordu ,Giresun, Trabzon ,Sakarya, Bolu ve Samsun illeri başta olmak üzere 12 ilde ekonomik olarak İstanbul ve Bursa illeri başta olmak üzere 20 ilde de çerezlik olarak üretilmektedir.
Özellikle son 10-15 yıl içeresinde Türküye’de hızlı bir üretim alanı artışı olmuştur. 1973 yılnda 360.091 hektar dolaylarında olduğu tahmin edilen fındık üretim alanları 1982 yılları arsında 415.358 dolaylarına yükselmiştir. 1973-1982 yılları arsında göürülen 55.267 hektarlık artışın 26.357 hektarlık kısmı Samsun ili dahil olmak üzere Batı Karadeniz bölgesinde,24.606 hektarlık kısmı ise Doğu Kardeniz bölgesinde olmuştur. Bu dönem içeresindeki alan genişlemesi Doğu Karedeniz bölgesinde %29.26 oranında gerçekleşmiştir. Fındığın özellikle Batı Karadeniz bölgesinin verimli, düz ve az meyili arazilerine kaymasının sebepleri, bu dönem içersinde fındığın satış garantisinin olması,yüksek taban fiyatı ile desteklenmesi ve arazilerin yeni fındıklığa tahsis edilmesi sonucu %30 – 50 oranında daha yüksek ürün vermesidiri
Türkiye’de dektara fındık verimi ortalanması 1969-1972 yılları arasında 61.33 kg dolaydarında iken 1979 – 1982 yılları arasında 70.50 kg dolaylarına çıkmıştır On yıl içersinde meydana gelen %18.80 oranındaki verimartışı, üretim tekniğinin nispeten iyi uygulanmasından ziyade verimli, düz ve taban arazilerde yetiştirilmesinden ileri gelmektediri
Dünya fındık üretim alanı 525.000 hektar dolaylarında bulunmaktadır. Bu üretim alanının %79.16’sı Türkiye’de, %6.47’si İspanya’da ve %2.47’si A.B.D.’de 100kg dolaylarında bulunmaktadır. Türkiye’de verimin düşük olasının birçok sebepleri bulunmaktadır.
Türkiye’de Fındık verimin düşük olmasının sebepleri.
- İşletmelerin büyüj çoğunluğu çok parçalı ve yeterli büyüklükte degildir.
- Fındık bahçeleri yaşlı ve birçoğu ekonomik ömrünü tamamlamıitır.
- Arazilerin çok meyili ve toprak-su muhafaza tedbirleri alınmadan bahçeler kurulmuştur.
- 30 dektarın küçük fındık aile işletmelerinde elde edilen gayrisafi gelir bu işletmelerin işletme masraflarını karşılayamakta ve bu yüzden budama gübreleme ve mücadele gibi kültürel uygulamalar usülünde uygun ve yeterince yapılmamaktadır.
- Fındık bahçelerinin kurulmsısnda tozlatıcı çeşitleri yer verimediğinden meyve tutum oranı azalmakta ve necitede verim düşmektedir.
Çizelge 1. : Takvim Yılı İtibariyle Türkiye Genel İhracatı ve Türkiye Fındık İhracatı (Dolar Olarak)
| Yıl | Türkiye Genel İhracatı | Türkiye Fındık İhracatı | Oran (%) |
|---|---|---|---|
| 1979 | 2.261.195.000 | 352.992.000 | 15.61 |
| 1980 | 2.910.121.000 | 394.849.357 | 13.57 |
| 1981 | 4.702.933.000 | 301.772.317 | 6.42 |
| 1982 | 5.745.973.000 | 240.694.367 | 4.18 |
| 1983 | 5.727.879.000 | 245.985.846 | 4.29 |
| 1984 | 7.133.602.000 | 304.800.290 | 4.27 |
Çizelge 2. Türkiye Fındık Üretim Alanları (Hektar)
| İller | Saha |
|---|---|
| Ordu | 120.000 |
| Giresun | 106.300 |
| Trabzon | 61.024 |
| Sakarya | 42.322 |
| Bolu | 32.794 |
| Samsun | 27.035 |
| Zonguldak | 10.205 |
| Rize | 3.800 |
| Kocaeli | 2.069 |
| Artvin | 1.800 |
| Kastamonu | 1.425 |
| Sinop | 584 |
| Diğer İller | 6.000 |
| TOPLAM | 415.358 |
Kaynak: Bağ-Bahçe bitkileri özel ihtisas komisyonu fındık çalışma grubu raporu Ekim 1982
Çizelge :3 Türkiyedeki fındık saha artışı ve oranları.
| BÖLGELER | 1973 Yılı | 1980 Yılı | 1973-1982 Yılı | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Saha (Ha) |
Oran (%) |
Saha (Ha) |
Oran (%) |
Saha Artışı (Ha) |
Artış Oranı (%) |
|
| Dogu Karadeniz Bölgesi |
268.318 | 74.51 | 292.924 | 70.52 | 24.606 | 9.17 |
| Batı Karadeniz Bölgesi |
90.077 | 25.02 | 116.434 | 28.03 | 26.357 | 29.26 |
| Çerezlik Bölge |
1.696 | 0.47 | 6.000 | 1.45 | 4.304 | 253.77 |
| TOPLAM | 360.091 | 100 | 415.358 | 100 | 55.267 | 292.20 |
Kaynaklar :
1- Meyvecilik Özel ihtisas komisyonu fındık grubu raporu Eylül-1976
2- Bağ Bahçe bitkiler özel ihtisas komisyonu fındık çalışma grubu raporu Ekim-1982
Çizelge: 41969-1972 ve 1979-1982 Yılları arasında Türkiye fındık üretim alanı. üretim ve verim durumu
| Yıllar | Alan (1000 Ha) | Üretim (100 Ton) | Verim (Kg.Da) |
|---|---|---|---|
| 1969 | 297.4 | 171.6 | 57.7 |
| 1970 | 312.9 | 264.4 | 84.5 |
| 1971 | 323.8 | 165.9 | 51.2 |
| 1972 | 350.4 | 185.9 | 53.0 |
| ORTALAMA | 321.1 | 196.9 | 61.3 |
| 1979 | 395.3 | 292.0 | 74.2 |
| 1980 | 401.9 | 238.0 | 59.2 |
| 1981 | 411.4 | 395.0 | 96.0 |
| 1982 | 415.4 | 220.0 | 53.0 |
| ORTALAMA | 406.0 | 286.3 | 70.5 |
Kaynak :
1- Meyvecilik özel ihtisas komisyonu fındık grubu raporu, Eylül -1976
2- Bağ -Bahçe bitkiler özel ihtisas komisyonu fındık çalışma grubu raporu Ekim-1982
Çizelge: 5. Fındık üreten ülkelerin fındık üretim alanları, üretim miktarları ve verim durumları
(Üretim ve verim 1979-1982 yılları ortalamasıdır.)
| Ülkeler | Alan (Ha) | Oran (%) | Üretim (Ton) | Oran (%) | Verim (Kg/Da) |
|---|---|---|---|---|---|
| Türkiye | 415.358 | 79.16 | 286.250 | 67.68 | 68.91 |
| İtalya | 62.347 | 11.88 | 105.920 | 24.04 | 169.88 |
| İspanya | 34.000 | 6.47 | 17.750 | 4.20 | 52.20 |
| A.B.D | 13.000 | 2.47 | 13.020 | 3.08 | 100.15 |
| TOPLAM | 524.705 | 422.020 |
Kaynak:
1- Fındık Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Kayıtları
2- Fiskobirlik Genel Müdürlüğü Kayıtları
SİSTEMATİKTEKİ YERİ
| Bölüm | Spermatophyta | Tohumlu bitkiler |
|---|---|---|
| Alt Bölüm | Angiospermae | Kapalı tohumlar |
| Sınıf | Dicotyledoneae | İki çenekliler |
| Takım | Fegales | Kayıngiler |
| Familya | Betullaceae | Huşgiller |
| Alt familya | Coryleae | Fındıkgiller |
| Cins | Corylus L. | Fındık |
Fındık Rehber’e göre 12. Beijerinck’e görede 20 tür ihtiva etmekte isede önemli olan ve kültürlü yapılan türler; Corylus avellana L-Adi fındık Corylus colurna L-Türk fındığı ve Corylus mexima Mill-lambert fındığıdır Ayrıca muhtelif türlerin melezleride önemlidir .Bazı varyetelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.
Fındık türlerinin ayrılmasında dikkate alınan en önemli özellik zuruf şekli ve yapısıdır .Bunun yanında bazen yaprak morfolojileri ve göbek bağının yönüde dikkate alınmaktadır. Aynı tür içerisinde meyve şekilleri farklı varyetelerde bulunabilmektedir.
ÖNEMLİ FINDIK TÜRLERİ
Corylus avellana L-Adi fındık:
En geniş yayılma alanı bulmuş olan fındık türüdür. Trakya’da Dogu Karadenize kadar uzanan daglar,Kafkas dağları ve İtalya ‘da yabanilerine raslanılmaktadır.Avrupanın hemen hemen tamamına yayılmıştır.
Corylus avelana L.türü 1.5 m. kadar boylanabilmetkte ve çalı formundadır.Yaprakları yuvarlak veya oval ve kenarları çift dişlidir.Yapraklarının üst yüzü tüysüz alt yüzündeki damarların üzeri tüylüdür.Zurufları üç parçalı ve ayrık olup meyve boyunu bir miktar aşmaktadır Meyvesi yuvarlak,kalın kabuklu ve 1.2-1.8 cm uzunluktadır. Corylus avellana’nın küştür varyeteleri İspanya ve Amerika’nın esas çeşitlerini teşkil etmektedir (Barcelona,Daviana,Du Chilly,Bolwyllerve İtalian Red ).Bizim kültür çeşitlerimiz ise Corylus avellana ile Corylus Maxima’nın melezleridir.
Corylus Colurna L-Türk fındığı:
Ana vatanı Karadeniz sahilleri ,Trakya ve Makedonya olarak bilinmektedir.Bu fındık türü 1582 yılında İstanbul’dan Avusturya’ya götürüldüğü için Türk fındığı adını almıştır.
Corylus colurna türü 22m. kadar boynalabilen tipik ağaçlar meydana getirebilmektedir. Yaprakları yuvarlaktan ovale kadar degişiklik göstermektedir.Yaprak kenarları parçalı, tek ve çift dişlidir .Zurufu meyveden çok uzundur.Üst kısmı çoğunlukla tüylerle kaplıdır Meyvesi yuvarlak ve oval şekili olup 1,8cm uzuluktadır.Kalın kabuklu olup kırılması oldukça zordur. Daha çok süs ağacı olarak yetiştirilir .Kerestesi mobilya sanayiinde fazla tutulmaktadır.
Corylus maxima Mill. ‘C. tubulosa Wild. =Lâmbert veya Kan fındığı:
Kültür ve yabani formları mevcuttur. Balkan yarımadasının kuzeyinde, Anadolu’nun kuzey doğusunda ve İtalya’da yabani formlarına rastlanılmaktadır. Güney Asya’da da yaygındır. Kan fındığı adıylada yetiştirilmektedir. Meyvesi lezzetlidir. Bu türün kırmızı meyveli ve yapraklı olan formları da vardır.Çalı ve bazen de 8-9 m. kadar boylanabilen bir ağaçtır.Yaprakları oval ,hafif parçalı ve çift dişlidir. Zurufu boru şeklindedir. Dip kısmı geniş ve daha sonra giderek daralmakta,dış kısmı ise ince tüylerle kaplı bulunmaktadır. Meyvesi uzunca 2-2,5cm ve iricedir. Tohumu ince,kırmızı veya beyaz bir zarla kaplıdır.
Corylus ferox Wall.:
Bu fındık türü 10m. kadar boylanabilen ağaç şeklindedir. Genç sürgünleri ince tüylerle kaplıdır. Yaprakları uzundan ve ovale kadar değişiklik gösterir. Genellikle dip kısmı yuvarlak ve ucu sivridir.Yapraklar tüysüz ve ke- narları çift dişlidir.Zurufları kalın bir tüy tabakasıyla kaplıdır. Bu tür Himalaya’larda yaygın olup Thibetica Franch. varyetesi Çin’de yaygındır.
Corylus chinensis Franch.(C.colurna var.chinensis Burk.):
Bu tür 40m.kadar boylanabilen ağaç şeklindedir. Yaprak- ları oval veya uzun olup alt yüzü tüylü üst yüzü tüysüz ve kenarları çift dişlidir.Çiçek salkımlarında 4-6 çiçek bulunmaktadır. Meyveden çok uzun olan zuruf, meyvenin üst kısmında daralır.Zurufun üzeri ince tüylerle kaplıdır.Bu tür Çin’de yaygındır.
Corylus pontica Koch.:
Genellikle batı Asya’da rastlanılan çalı formundaki bu türün yaprakları kalpşeklinde,yuvarla- ğımsı oval,kenarları çift dişli ve alt yüzü ince tüylerle kaplıdır.Üzeri ince tüylerle kaplı olan zuruf meyveden biraz daha uzun ve çan şeklindedir. Meyvesi iri,geniş ve ovaldir.
Corylus heterophylla Fisch..:
Japonya’dan batı Çin’e kadar yayılma gösteren bu tür 4m.kadar boylanabilen bir çalı formundadır.Yaprakları ters yumurta biçiminde,dip kısmı yuvarlak,ucu birden bire kütleşmişve kısa bir çıkıntı ile nihayet- lenmiştirYaprakların alt yüzü tüylüdür.Zuruf meyveden biraz daha uzundur.
Corylus americana Walt:
Kanada’dan Florida’ya kadar yayılma gösteren bu tür 1-3m. kadar boylanabilen çalı for- munda bir bitkidir.Genç dalları tüylü,yaprakları yuvarlak veya oval şekilli ve kenarları gayrimuntazam dişlidir. Yaklaşık 1- 2cm. büyüklükte olan meyvesi yuvarlak oval olup zuruf meyveden çok uzundur.
Corylus mandschurica Maxium. (C. rostrata Var. mandschurica Regel.):
Mançurya ve Kore’de yaygın olan bu tür 5m. kadar boylanabilen çalı formunda bir bitkidir. Genç sürgünler tüylüdür. Yaprakları yuvarlaktan elips veya ovale kadar değişir. Kenarları çift dişli ve alt yüzü tüylüdür. Meyveden üç kat daha uzun olan zuruf kalın bir tabaka halinde kaba tüylerle kaplıdır.
Corylus sieboldiana Blume (C.rostrata var. sieboldiana):
Japonya’da yaygın olan bu tür 5m. kadar boylanabilen çalı formunda bir bitkidir.Yaprakları elips veya uzun kenarları çift dişli ve hafif parçalıdır. Genç yaprakların ortasında mor bir leke vardır.Meyve boyundan 2-3kat daha uzun olan zuruf daha az tüylü ve uca doğru daralmaktadır.
Corylus rostrata Ait.:
Kuzey doğu Amerika’da yaygın olan bu tür 0.6-0.8m. boylanabilen çalı formunda bir bitkidir. Yaprakları yuvarlak veya oval, kenarları fazla dişli ve alt yüzü tüylüdür.Meyvesi yuvarlak ve1-2cm. uzunlukta, zuruf kaba ve sık tüylerle kaplıdır.
Corylus californica Rose (C.rostrata var.californicaD.C.)
Kaliforniya’dan Washington’a kadar yayılma alanı gösteren bu tür 7m.kadar boylanan bir çalı olup Corylus rostrata’ya akrabadır.Yapraklarının alt yüzü az veya çok tüylü ve zurufu kısa gagalıdır.