Fındık Yetiştirme tekniği
FINDIK YETİŞTİRME TEKNİĞİ
A. Arazi ve Toprak Hazırlığı: Ekonomik ömrü oldukça uzun olan fındığın dikimden önce arazi ve toprak hazırlığının çok dikkatli bir şekilde yapılması gerekmektedir.Üzerinde tek yıllık bitkilerin yetiştirildiği arazilerde fındık bahçesi tesis edilebileceği gibi, çok yıllık bitkilerin yetiştirildiği araziler, eski ve yaşlanmış fındık bahçelerinin yenilenmesi şeklinde de fındık bahçesi tesisi yapılabilmektedir.
Çok yıllık bitkilerin yetiştirildiği arazilerde bitki kökleri ve parçaları temizlenir.Tek yıllık bitkilerin yetiştirildiği arazilerde ise fazla bir arazi temizliğine ihtiyaç bulunmamaktadır.Arazi üzerinde yapılan genel temizlikten sonra bu arazilerde toprak-su muhafaza ve drenaj tedbirleri alınmalıdır.Bu tedbirlerin alınması meyilli arazilerde erozyonu önleme,düz taban arazilerde taban suyunun drene edilmesi şeklindedir.
a. Düz Arazilerde Toprak-Su Koruma Önlemleri: Yeni tesis edilecek fındık bahçesi için düz arazilerde uygulanacak top- rak tesviyesi meyilli arazilere göre daha kolay olmakta, ancak taban suyunun alçak ve yüksek olmasına göre bazı farklı uygulamalar yapılmaktadır.Taban suyunun fazla sorun olmadığı arazilerde tümsek olan yerlerden alınan toprak çukur olan yerlere doldurularak arazinin düzgün bir yüzey alması sağlanır.
Taban suyunun yüksek olduğu arazilerde fındığın dikileceği çukurlar arasına taban suyunu en az 1.2 m. derinde tutacak şekilde drenaj kanallarının açılması gereklidir.Kanallardan çıkarılan toprak iki kanal arasına konularak bir sırt meydana getirilir ve fındık fidanları bu sırt üzerinde açılacak olan çukurlara dikilmelidir.
Şekil :3.Taban suyu yüksek olan arazilerde yapılan BALIK SIRTI teras şekli
b.Meyilli Arazilerde Toprak-Su Koruma Tedbirleri: Meyili %5’den fazla olan arazilerde muntazam bir dikimin yapılması, yağmur sularının depo edilmesi,gübreninyıkanıp gitmemesi, hasadın kolay yapılabilmesi, budama, gübreleme ve mücadele gibi kültürel uygulamaların lolay yapılabilmesi için arazinin teraslanması (sete alınması) gerekmektedir. Arazinin meyil durumuna gö- re aşağıdaki teraslama sistemlernden bir tanesi uygulanır.
1.Kanal Teraslar: Arazi meyilinin %5-25 olduğu durumlarda bu teras şekli uygulanır.Bu teras sistemi arazide 15-20 m. ara- lıklarla arazi meyline dik ve bir tarafa meyilli olarak yüzey akışını önleyecek şekilde en ve derinlik verilerek kanallar açılır. Açı- lan bu kanallar arasında kalan kısma uygun aralık ve mesafe verilerek açılan çukurlara dikim yapılmalıdır.
2.Hendek Teraslar: Arazi meyli %25-75 arasında ise hendek teras sistemi uygulanır.Diğer teraslama sisteminde olduğu gibi teras yapımına arazinin üst kısmından 3-4 m.aşağıdan olmak üzere başlanır.Burada önemli olan verimli üst toprağın aşağıya çekilmeyip üste atılmasıdır. 20-30 cm. kalınlıktaki üst toprak alındıktan sonra alt toprak 20-30 cm. kazılarak aşağıya atılır ve 1.5 – 2 m. eninde teraslar meydana getirilir. Fazla suların kolayca dışarı atılması için her 15-20 m.’de bir teras boyunca ve teras tabanına dik olacak şekilde su akıtma kanalları açılır. Daha sonra açılan bu kanallar çakıl ve taşlarla döşenir. Arazinin üst kısmına atılan verimli toprak setlere çekilerek düzgün bir şekilde yayılır.Bu sete alma işlemi arazinin tabanına kadar 4-5 m. aralıklar- la devam ettirilir ve arazinin teraslanması bitirilir.
Şekil: 4. Hendek terasların yapılma şekli
3.Cep Teraslar: Arazi meyli % 75’den fazla olduğu ve diğer teras sisteminin uygulanamadığı arazilerde cep teraslar uygulanır.Bu teraslar 2 * 2 m. en ve boyda, 4-5 m. aralıklarla ve saçayağı şeklinde yapılmalıdır.Yine bu teras sisteminde verimli olan üst toprağın üst kısma getirilmesine dikkat edilmelidir.
Arazi hazırlığı bu şekilde yapıldıktan sonra dikimden önce iyi bir toprak hazırlığınında yapılması gerekmektedir.Toprak hazırlığında aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır.
a.Toprak analizi: Arazi hazırlığı yapıldıktan sonra dikimden önce toprakta noksan olan besin maddeleri için temel gübrelemenin yapılması, toprağın asitlik durumunun tespiti ve uygulanacak olan kireç miktarının tayini için mutlak surette toprağın analizi yapılmalıdır.
Şekil: 5. Cep Terasların Yapılma şekli
b. Toprağın Kirizma Yapılması: Kirizma toprağın derince işlenmesidir. Kirizma ile alt toprak kabartılarak havalanması sağlanır, mikroorganizma faaliyeti artırılır, su tutma kapasitesi de artırılarak toprağın fiziksel ve kimyasal yapısı nispeten düzeltilmiş olur. Yapılan toprak analiz neticelerine göre tavsiye edilen miktarlardaki çiftlik gübresi ve kireç arazi üzerine eşit bir şekilde dağıtıldıktan sonra kazma ve kürek gibi el aletleriyle toprağa iyice karıştırılır.
c.Toprak Yoğunluğunun Giderilmesi: Fındıklık tesis edilecek olan arazide uzun yıllar çok yıllık bitkiler yetiştirilmiş ise toprak yorgunluğu meydana gelmiştir.Toprak yorgunluğunun giderilmesi için bu arazilerde 1-2 yıl mısır ve sebze gibi tek yıllık bitkiler yetiştirilerek toprak dinlendirilmelidir.
B. Çeşit Seçimi: Fındık bahçesi tesis ederken üzerinde dikkatle durulması gereken noktalardan bir taneside çeşit seçimidir. Bahçe içersinde yer verilen çeşitlerin;
- Verimli ve kaliteli olmasına dikkat edilmelidir.
- Pazarda tutulan ve yüksek fiyat bulan çeşitler olmalıdır.
- Bahçe içersinde çeşit standardizasyonunun sağlanmasına dikkat edilmelidir.
- Ana çeşitlerin meyve tutumunun yüksek olması bakımından bahçe içersinde tozlayıcı çeşitlere yer verilmelidir.
Tombul fındık çeşidinde görülen yüksek orandaki periyodisite iyi bakım şartlarında en aza indirilebilmekte ve her yıl düzenli olarak verim alınabilmektedir. Pazarda yüksek fiyat bulan ve bunuda kaliteli olmasına borçlu olan tombul, yetiştiricilikte en önemli olan fındık çeşididir.
Bahçe içersinde karışık çeşitlere yer verilerek daha başlangıçta standardizasyonun bozulmasına müsaade edilmemelidir. Fındığın işlenmesi esnasında çeşit karışıklığından doğan güçlükler, iç fındık ihracatında da karşımıza çıkmaktadır. O nedenle bahçe içersinde yer verilecek tozlayıcı çeşitlerin de ana çeşidin meyve şekil ve iriliğinde olmasına ayrıca kalitesinin de iyi olmasına özen gösterilmelidir. Meyve tutumunun yüksek olması bakımından bahçe içersinde 1/10 oranında tozlayıcı çeşitlere yer verilmelidir. Bahçede bulunan esas çeşidin karanfil açım başlangıcı, yoğun karanfil açım dönemi ve karanfil açımının sonlarına doğru yüksek kaliteli çiçek tozu veren, meyve şekil ve kalitesi bakımından ana çeşide benzerlik gösteren yabani fındık çeşitleri bahçe kenarlarında hakim rüzgâr geliş yönünde ve bahçe içersinde üç sırada bir sıraya gelecek şekilde serpiştirilerek dikilmelidir.
Rakımı yüksek olan (500 m. ve daha fazla) yerlerde diğer çeşitlere göre daha geç uyanan ve geç donlardan az etkilenen standart çeşitlere yer verilmesi daha uygundur.
Araştırma sonucuna göre bazı fındık çeşitleri için önerilen tozlayıcı çeşitler.
Ana Çeşitler | Tozlayıcı Çeşitler |
---|---|
TOMBUL | Palaz, Çakıldak, Kalınkara, Sivri, İncekara, Yabani Sivri, Yabani Tombul ve Yabani Palaz |
PALAZ | Yabani Sivri,Yabani Tombul |
ÇAKILDAK | Tombul, Yabani Sivri, Palaz ve İncekara |
İNCEKARA | Yabani Palaz |
SİVRİ | Palaz, İncekara ve Tombul |
KALINKARA | Çakıldak, Palaz ve Sivri |
C. Fidan Seçimi ve Dikime Hazırlanması:
Fındık kök sürgünü (piç) oluşturan bir bitkidir.Belli kurallar dahilinde üretimi bu sürgünlerle yapılmaktadır. Amaca uygun olan kök sürgünlerinde şu özellikler aranmalıdır:
Amaca uygun olan kök sürgünlerinde aranan özellikler
- Ocakların güneş gören, pişkin,hastalıksız ve 1-2 yaşlı kök sürgünleri olmalıdır.
- İyi teşekkül etmiş tomurcukları bulunan kök sürgünleri olmalıdır.
- Kök teşekkülü iyi olan ve ocak içerisine yakın olmayan yerlerde gelişme gösteren kök sürgünleri olmalıdır.
Bu özelliklere sahip kök sürgünleri seçildikten sonra köklere zarar vermeden çepin ile çıkarılmalıdır.Alınan bu kök sürgünlerinden dikimden önce ”Dikim Budaması” yapılmalıdır.Bunun için yaralı,bereli ve zedelenmiş olan kökler sağlam doku nokta- sından kesilmeli,uzun olan kökler kısaltılmalıdır.Fidanlar yaklaşık 35-40 cm.uzunluğunda ve bir göz üzerinden tırnak bırakılma- dan,gözün ters istikametinden keskin bir makas ile kesilmelidir.Hazırlanan bu fidanlar bekletilmeden daha önce hazırlanan di- kim çukurlarına dikilmelidir.
D. Dikim Zamanı:
Dikim için en uygun olan zaman sonbahar aylarıdır.Kışı sert geçen yörelerde ve dikime geç kalınması halinde İlkbaharda da dikim yapılabilir.
E. Dikim ve Terbiye Sistemleri:
Fındık yetiştiriciliği genellikle ocak dikim sistemine göre yapılmaktadır.Bu sistem fındık üretim bölgesinde uygulanan geleneksel dikim şeklidir.Bunun yanında Fındık Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğünde üzerinde uzun yıllar araştırılması yapılarak ortaya koyulan diğer bir dikim şekli de çift dikim sistemidir.Çift dikim sisteminin ocak dikim sistemine göre avantajlı yanları şunlardır;
Çift dikim sisteminin ocak dikimi sistemine göre avantajları
- Çift dikim sisteminde ocak dikim sistemine göre bir kat daha fazla verim alınmaktadır.
- Meyilli arazilerde bu dikim sistemi için 1.5-2 m. genişliğindeki terasların yapılması aynı arazide ocak dikim sistemi için 3.5-4 m. genişliğindeki terasların yapılmasına oranla daha kolay ve daha az masraflıdır.Bu nedenle meyilli arazilerde bu dikim sistemi ön plâna çıkmaktadır.
- Çapalama,budama,gübreleme,mücadele ve hasat gibi işlemler daha kolaylıkla yapılabilmektedir.
1.Çift Dikim Sistemi:
Çift dikim sistemi gerek dikim ve gerekse de şekil bakımından ocak dikim sisteminden farklıdır.Bu dikim sistemi düz arazilerde uygulanabildiği gibi daha çok meyilli ve toprak derinliği az olan arazilerde önem kazanmaktadır. Meyilli arazilerde arazinin meyil derecesine göre 1.5-2 m. teras üstü genişliği ve 3.5-5 m. teraslar arası mesafe olacak şekilde teraslama yapılır. Düz arazilerde ise sıralar arasındaki mesafe 4-5 m. olmalıdır. Arazi hazırlığı bu şekilde yapıldıktan sonra 1.5-2 m. aralıkla, 50cm.genişliğinde ve 30-40 cm.derinliğinde çukurlar açılır,ikinci sıradaki açılacak olan çukurlar birinci sırada açılmış olan iki çukurun orta aralığına gelecek şekilde ayarlanır.Yapılan toprak tahlil neticesine göre önerilen çiftlik gübresi, fosforlu, potaslı gübre ve kireçleme uygulamaları yapıldıktan sonra fidan dikimine geçilir.Dikimde ana çeşitler arasında 1/10 nisbetinde ve araziye dengeli dağılacak şekilde tozlayıcı çeşitlere yer verilir.
Açılan her çukurun ortasına gelecek şekilde bir fidan dikilir.Dikimi takip eden ilk gelişme yılında fidanlara müdahale yapıl- maz.Ancak dikkatli bir şekilde ot temizliği ve özellikle genç sürgünlere zarar veren haşerelere karşı mücadele yapılmalıdır. Fidan başına yarısı Mart ayı başında, diğer yarısı da Mayıs ayı sonu Haziran ayı başlarında olmak üzere % 26’lık Kalsiyum Amonyum Nitrat gübresinden 40 gr. verilmelidir.
Şekil: 6. Çift dikim sisteminde ilk 5 yılda uygulanan şekil budaması
İkinci yılın İlkbahar başlangıcında gözler uyanmadan önce fidanlar budama makası ile toprak seviyesinden kesilir ve kesim yerlerine aşı macunu sürülür.Yaklaşık iki ay sonra kesim yerinin altından ve yanlarından çıkan yeni sürgünlerden düzgün ve kuvvetli gelişenlerden bir tanesi meyilin üstüne, bir tanesi de meyilin alt kısmına gelecek şekilde iki adet sürgün bırakılır. Diğer sürgünler budama makası ile dipten temizlenir.Sürgünler toprak yüzeyi ile ve birbirleri arasında 60 derecelik açı olacak şekilde geliştirilir.Gelişme düzensiz ise bu gelişmeyi sağlamak için fidanlar kazıklara bağlanır.
Üçüncü yıl başında ana dalı teşkil edecek olan bu iki sürgün 60-70 cm. yükseklikten ve bir dış göz üzerinden kesilir.Yıl içerisinde kesim yerinin altında oluşan sürgünlerden karşılıklı iki tanesi Sonbaharda bırakılır, diğerleri kesilir.Böylece birinci katın iskeleti kurulmuş olur.
Dördüncü yılın başında birinci katın isleletini oluşturan yan dallar 40-50 cm.’den ve bir önceki yıl kesilen sürgün ucunda bırakılan gözden süren doruk dal ise 60-70 cm.’den ve yine bir dış göz üzerinden kesilirler.Yıl içersinde kesim yerinin altında oluşan sürgünlerden karşılıklı ikişer sürgün bırakılır, diğerleri Sonbaharda kesilir. Böylece birinci kat oluşturulmuş, ikinci katında iskeleti kurulmuş olur.
Beşinci yıl başında bir önceki yıl kesilen sürgün ucunda bırakılan gözden süren doruk dal 60-70 cm.’den ve ikinci katın iskeletini oluşturan iki yan dal ise 40-50 cm.’den kesilirler. Yıl içersinde kesim yerinin altında oluşan sürgünlerden Sonbaharda karşılıklı ikişer dal bırakılmak suretiyle ikinci kat oluşturulur.
Dalların birbiri içersine girmemesini sağlamak için seçilecek sürgünlerin dar açılı olmamasına dikkat edilir. Böylece iki ana dal üzerinde iki katlı taç sistemi kurulmuş olur.İlerki yıllarda kazandırılan bu taç şeklinin bozulmaması için şeklin dışına gelişme gösteren sürgünlere müsaade edilmez
2.Ocak Dikim Sistemi:
Daha ziyade düz arazilere uygun olan bu dikim şekli meyilli arazilerde arazi meyil durumuna göre teraslama yapıldıktan sonra uygulanmalıdır. Ocak dikim sisteminde dikim çukurları dikimden en az bir ay önce 120 cm. çap ve 60 cm. derinlikte açilmalıdır. Ocak çukurlarının açılmasında dikkat edilecek en önemli husus ocaklara verilecek aralık ve mesafedir. Ocaklara verilecek aralık ve mesafe ayarlamasında ilerde ocaklar Maksimum taç gelişmesini sağladıktan birbirlerine göl- ge yapmaması ve birbirleri içersine girmemesine dikkat edilmelidir. Bu nedenle toprak yapısı da dikkate alınarak ocak çukurları merkezleri arasında kuvvetli topraklarda 5-6 m. ,zayıf topraklarda 4.5-5 m. aralık ve mesafe verilmelidir. Toprak analiz neticesine göre önerilen ölçüde çiftlik gübresi, fosforlu, potaslı gübre ve kireçleme uygulamaları yapıldıktan sonra fidan dikimine geçilir. Hazırlanan dikim çukurlarına çukur kenarından 10 cm. içerden, 45-50 cm. aralıklarla ve karşılıklı fidanlararasında 1/10 nisbetinde ve araziye dengeli dağıtılacak şekilde tozlayıcı çeşitlere yer verilmelidir.
Şekil: 7. Ocak sistemine göre dikim şekli
Dikimi takip eden ilk gelişme yılında fidanlara müdahale edilmez,ancak dikkatli bir şekilde ot temizliği ve özellikle genç sürgünlere zarar veren haşerelere karşı mücadele yapılmalıdır. Fidan başına yarısı Mart ayı başında yarısı da Mayıs ayı sonu Haziran ayı başında olmak üzere % 26’lık Kalsiyum Amonyum Nitrat gübresinden 40 gr. verilmesi fidan gelişmesini olumlu yönde etkilemektedir.
İkinci yılın İlkbahar başlangıcında gözler uyanmadan önce fidanlar budama makası ile toprak seviyesinden kesilir ve kesim yerine aşı macunu sürülür.Kesimden yaklaşık iki ay sonra kesim yerinin altından ve yanlarından bol miktarda çıkan yeni sürgünlerden dışa doğru gelişme gösterenlerden birer sürgün bırakılır diğerleri budama makası ile kesilir.
Üçüncü yıl başında sürgünler 100 cm.’den ve bir dış göz üzerinden kesilirler. Yıl içersinde kesim yerinin altında oluşan sürgünlerden birinci katın yan dallarını oluşturmak üzere Sonbaharda amaca uygun olan ve almaşıklı gelişme gösteren iki tane sürgün bırakılır diğerleri kesilir.
Dördüncü yıl başında bir onceki yıl sürgün ucunda bırakılan gözden oluşan doruk dal ve ana dal üzerinde birinci katı oluşturacak olan iki adet yan dal 60-70 cm.’den ve bir dış göz üzerinden kesilirler.Yıl içersinde kesim yerinin altında oluşan sürgünlerden o yılın sonbaharında yanlarda almaşıklı gelişme gösteren amaca uygun ikişer adet sürgün bırakılır diğerleri kesi- lir.Böylece birinci kat teşekkül ettirilir ve ikinci katı oluşturacak olan yan dalların iskeleti kurulmuş olur.
Beşinci yıl başında doruk dal ve ikinci katı oluşturacak iki yan dal 60-70 cm.’den kesilirler.Sonbaharda ikinci katın yan dalları üzerinde ikişer adet tali dallar bırakılır, diğerleri kesilir. Bu taçı oluştururken dar açı yapmayan ve ocak içersine gelişme göstermeyen dalların seçilmesine dikkat edilmelidir.
Bu terbiye sisteminde 6 ana dalın her birisi üzerinde iki kat teşekkül ettirilmiş ve her katta da tali dal gelişmesi sağlanmış olan, ortası açık ve yanlara doğru gelişme gösteren bir yapı kazandırılmış olur.
Şekil: 8. Ocak dikim sisteminde ilk 5 yılda uygulanan şekil budaması
7.6. Budama Tekniği:
Dikimde fidanlara şekil kazandırılması ile başlayan budama,fındıkta ekonomik verimlilik çağının sonuna kadar yıllık sürgün gelişiminin sağlanması, verimin artırılması ve ekonomik ömrün uzatılmasında olumlu sonuçlar sağlayan en önemli kültürel uygulamalardan bir tanesidir.
Budama ile;
- Dikimde fidanlara şekil kazandırılmış ve bu şeklin muhafazası sağlanmış olur.
- Her yıl çok sayıda uzun sürgünler oluşturularak bol ve kaliteli ürün alınması sağlanır.
- Aşırı büyüme gösteren dalların birbirine girmesi önlenerek bakım, tarımsal savaş ve hasat işlemlerinin daha kolay yapılması sağlanır.
- Hastalıklı, yaşlı,kuru,karacakart ve ocak içlerine yönelen dal ve dalcıkların çıkarılması ile ocakların yayvan bir taç kazanması sağlanmış olur.
- Ocaklar arası mesafenin en az 4.5 m. en fazla 6 m. olmasını sağlamak için gerektiğinde ocakların çıkartılması ve ocaktaki ana dal sayısının 6-8’e indirilmesi ile güneşlenme, havalanma ve bitki besin maddelerinden en iyi bir şekilde istifade etmesi sağlanmış olur.
- Fındıklık içersinden yabancı ağaçların çıkarılması ile gölgelenmeden meydana gelecek verim düşmesi önlenmiş olur.
- Kök sürgün verme temayülü fazla olan fındıkta her yıl kök sürgün temizliği yapılmak suretiyle bunların besin maddelerini sömürmeleri önlenmiş olur.
7.6.1. Budama Zamanı:
Genel olarak fındıkta budama zamanı Sonbahar aylarıdır.Fındıkta budamaya vegetasyonun durduğu ve büyük oranda yaprakların döküldüğü dönem dikkate alınarak başlanmalıdır.
7.6. 2. Budamada Kullanılan Aletler
Budama testeresi: Ana ve yan dalların kesilmesinde kullanılır.Budamada kullanılan testerenin çeliği sert, ince,derin dişli, ve keskin olmalıdır.Ayrıca fazla enli ve uzun olmamalıdır.
Budama makası: Yıllık sürgünler ile ince dalcıkların kesilmesinde kullanılır.Makasın keskin olması gereklidir.
Çepin: Bir tarafı keskin diğer tarafı çatal şeklinde olan çepinler kök sürgün temizliğinde kullanılır.
Fındık üreticisinin büyük bir çoğunluğu bu aletleri tanımadıkları gibi budama işlerinde yörelere göre ismi değişmekle birlikte ”Girebi” kullanmaktadırlar.Bu aletle dip sürgün temizliği,ana dalve yan dalların kesimleri yapılmaktadır.Girebi ile yapılan buda- mada kesim yerleri yüksek olduğu gibi kesim yerlerinde yarılmalar meydana gelmektedir. Yarılan bu kesim yerleri de haşerele- re yataklık teşkil etmektedir.Arzu edilmeyen bu durum nedeniyle budama işlemi testere, makas ve çepinle yapılmalıdır.
7.6.3. Terbiye Sistemine Göre Şekil Kazandırılmış Fındık Bahçelerinde Budama Tekniği
İlk beş yılda verilen terbiye sistemine göre şekil kazanan fidanlar verim çağına girer ve bu verimlilik 12. yaştan sonra aza- mi seviyeye ulaşır.Bu yüksek verimlilik genel olarak 20-25 yaşlarına kadar devam eder.Bu verim döneminde her yılın Sonbaharında kurumuş, kırılmış,yaralanmış,hastalıklı,birbiri içersine giren dallar ile obur sürgünler ve verilen şeklin dışına taşan yıllık sürgünler budama makası ile kesilirler. 20-25 yaştan sonra yan dallar üzerindeki dalcıklar sıklaşır ve yıllık sürgün uzunluğuda kısalarak verimde düşme başlar. İşte verimin düşmeye başladığı fizyolojik dengenin bozulduğu bu dönemde yıllık sürgün miktar ve uzunluğunu artırmak için mümkün olduğu kadar verilen şekle bağlı kalmak kaydı ile 10 cm.’den kısa yıllık sürgünler ve yan dallar üzerindeki dalcıklarda seyreltme yapılır.Dal içlerine ve taçın dışına taşan uzun sürgünler kısaltılarak vegatatif ve ge- neratif gelişmeye hız kazandırılır.Dolayısıyle bozulan fizyolojik denge yeniden kurulacak şekilde yıllık budama işlemleri ağırlaştırılarak uygulanır.
7.6.4. Terbiye Sistemine Göre Şekil Kazandırılmamış Halk Bahçelerinde Budama Tekniği
Üretici bahçeleri tekniğe uygun dikim ve terbiye sistemine göre kurulmamış olduğundan gelişigüzel dallanma göstermek- tedir. Bu tür bahçelerde budama uygulamasıda yapılmadığından her yıl düzenli olar0ak verim de alınamamaktadır.
Üretici bahçeleri;
- Çok dikilmiş ve yaşlanmıştır.
- Ocaktaki ana dal sayısı istenilen sayıdan çok fazladır.
- Dikimde ana dallar arasında bırakılan mesafe çok dar tutulduğundan bir noktadan dallanma göstermekte, kökleri birbiri içinde gelişmekte, yüksekten dallanmakta ve dallar iç içe girmiş bulunmaktadır.
- Ocak içleri kapalı olup havalanma ve güneşlenme yeterli değildir.
- Ocaktaki ana dalların gelişmesi düzensiz ve dallar arasında yaş farkı bulunmakta olup hasat sırasında dalların birbirine sürtünmesinden dal ve dalcıklar kırılmakta, mahsul gözleride dökülmektedir.
- Fizyolojik denge bozulmuş, özellikle güneş görmeyen kısımlarda kısa, cılız ve birbiri içersine gelişme gösteren sıhhatsiz dallanma görülmektedir.
- Hastalıklı, kuru,yaşlı dallar ile dip sürgünlerinin kesimi yüksek yapılmakta, ana kökler üzerinde bırakılan kök sürgünleri ile yıllardır üretime devam edildiğinden kökler kütükleşmiş ve fonksiyonunu yerine getiremez duruma gelmiştir.
Bu tür bahçelerde budamaya geçmeden önce ocaklar arsındaki aralık ve mesafeyi genişletmek amacıyla aralardan ocak çıkarılarak işe başlanmalıdır.Ocaktaki ana dal sayısının 6-8’e indirilmesi hedef alınmalı ve ocak içlerini açacak şekilde yanlara gelişme gösteren dallar bırakılmak suretiyle yaşlanmış, kurumaya yüz tutmuş, hastalıklı dallar ve üstüste gelişme gösteren dallardan bir tanesi budama testeresi ile dipten kesilmeli ve kesim yerlerine aşı macunu sürülmelidir.Ocak boşluklarında kök sürgünleri geliştirilerek ocağın boş kalan kısımları doldurulmaya çalışılır,geri kalan kök sürgünleri ana kökleri yaralamadan çepin ile dikkatlice temizlenir.Ocakta bırakılan ana dallar tek tek elden geçirilerek budama makası ile iç içe girmiş, hastalıklı, kurumuş ve yaralanmış dal ve dalcıklar tırnak bırakılmadan kesilir.Ocak içlerine gelişen obur sürgünler alınır, yanlara fazla taşan sürgünlerde tepe vurması yapılır.Yan dallarda almaşıklı, uzun ve kuvvetli gelişen sürgünler bırakılır.Kısa gelişen sürgünler ke- silerek seyreltme yapılır.Böylece gübreleme ile birlikte bozulan fizyolojik dengenin kurulmasına çalışılır.
Köklerde kütükleşme, ana dalların büyük çoğunluğunda karacakarta kaçma, sürgün gelişmesinde zayıflama ve dallarda çıplaklaşma varsa bu tür bahçelerin bozulan fizyolojik dengesini budama ve gübreleme ile sağlamak çok güçtür.O nedenle bu bahçelerin sökülerek 1-2 yıl dinblendirildikten sonra yenilenmesi gerekmektedir.
7.6.5. Kök Sürgün Temizliği:
Fındığın kök sürgünü verme temayülü çok fazladır.Ana dalların kökleri üzerinde her yıl bol miktarda gelişme gösterirler.Gelişen bu kök sürgünleri ocağın besin maddesine ortak olmakta,dalların sıklaşmasına sebep ol- makta,havalanma ve güneşlenmeyi engellemektedir. Bu nedenlerle üretim süresi boyunca dikilen ana dal sayısı sabit tutularak gelişen kök sürgünleri Sonbaharda ve Mayıs sonu Haziran ayı başında olmak üzere yılda en az iki kez çepin ile temizlenmeli- dir.Ancak üretim süresi boyunca kurumuş,kırılmış,hastalıklı ve yaşlanmış dalların çıkarılması durumunda boşalan dal istikametinde büyüyen kök sürgünlerinden bir tanesi bırakılır ve geliştirilir. Böylece ocak içersinde boşalan dalların yeri doldurulmuş olur.
Resim :1. Budama yapılmamış halk bahçesinden bir görünüş
Resim :2. Şekil kazandırılmamış halk bahçelerinde budama ve teraslama
Resim: 3. Şekil kazandırılmış verim çağındaki ocakların budanmış hali
7.7. GÜBRELEME
Dikimden itibaren fındık fidanlarının sağlıklı olarak gelişebilmesi, iyi taçlanma gösterebilmesi ve verime yattıktan sonra da kaliteli ürün verebilmesi için fındık yetiştiriciliğinde gübreleme büyük önem taşımaktadır.
7.7.1 Gübrelemenin Esasları:
Fındık kökleri ile her yıl topraktan devamlı besin maddesi almaktadır. Zamanla toprakta besin maddelerinin tükenmesi ile gelişim bozuklukları ve üründe azalmalar meydana gelir. Toprakta noksan olan besin maddelerinin tekrar toprağa verilmesi işlemine gübreleme, bu amaçla kullanılan materyale de gübre denilmektedir. Gübrelemeden beklenilen faydanın sağlanması, toprakta hangi besin maddesinin noksan olduğunun ve noksanlık derecesinin belirlenmesi ile mümkündür.
Gerek yeni dikim yapılacak, gerekse de verim çağında olan bahçelerde fındığın normal bir gelişme gösterebilmesi için ihtiyacı olan besin maddelerinin belirlenmesinde mutlaka toprak ve yaprak analizlerinin yapılması gerekmektedir. Bahçelere analiz yapılmadan gübre verildiğinde birçok sakıncalar ortaya çıkmaktadır.
Bahçeye analiz yapılmadan gübre verildiğinde ortaya çıkan sakıncalar;
- Gereğinden fazla gübre kullanılabilir. Bu durumda hem ekonomik yönden çiftçi zarara uğrar, hemde fazla miktarda verilen gübreden dolayı fındıkta gelişim bozuklukları olur. Ayrıca fazla verilen besin maddesi diğer elementlerin bitki tarafından alımınıda engelleyeceğinden gübrelemeden beklenilen fayda sağlanamaz.
- Fındığın ihtiyacı olan miktardan daha az gübre kullanılabilir.bu durumda istenilen ürün alınamaz.
- Kullanılacak gübrenin miktarı kadar gübrenin çeşidi, uygulama zamanı ve yöntemide önemlidir. Toprak yapısına göre yanlış cinste gübre kullanıldığında toprağın fiziksel yapısında bozulmalar meydana gelir.Örneğin; asit karekterli bir toprağa asit karekterki gübre verildiğinde toprak daha da asitleşir.
7.7.2. Yaprak Örneklerinin Alınmasında Dikkat Edilecek Hususlar ve Yaprak Örneklerinin Alınması
- Fındık bahçesinden yaprak örneği almak için bahçeye girildiğinde, bahçede farklı fındık çeşitleri bulunuyorsa her çeşit için ayrı ayrı yaprak örnekleri alınıp birbirleri ile karıştırılmamalıdır.
- Fındık yapraklarında sarılık, kuruma, kıvrılma gibi belirtiler varsa bu ocakların yaprakları ayrı alınmalıdır.
- Bahçede fındık yaprakları normal gelişme göterdiği halde böceklerin yaptığı zarar biliniyorsa ve yapraklarda yırtılma, şekil bozuklukları varsa bu yapraklardan örnek alınmalıdır.
- Fındıklar için yaprak örneği alma zamanı fındıkların hasat olumundan yaklaşık 10-15 gün önceki dönemdir.
- 20 Dekara kadar büyüklükte olan fındık bahçelerinde bahçenin genel görünüşüne göre diagonal, zikzak veya u harfi şeklinde yürünerek, bahçeyi temsil eden 25 ocağın dört ayrı yönünden olmak üzere 80-120 adet yaprak alınmalıdır. 20 Dekardan büyük bahçelerde örnek sayısı artırılmalıdır.
- Yaprak örnekleri tespit edilen ocaklardan bir insan boyu yükseklikteki meyveli dalların 0 yılki orta kuvvetteki sürgünlerinden, güneşgören, hastalıksız sürgün uçlarından itibaren 3’cü veya 4’cü yapraklarından alınmalıdır.
- Alınan yaprak örnekleri delikli naylon torbalara koyulur, hazırlanan iki etikete isim, adres, tarih, mevkii, saha,çeşit vs. gibi bahçe hakkında genel bilgiler yazılarak etiketin bir tanesi torbanın içersine diğeri torbanın ağzına.Ayrıca uygulanan üretim tekniği ile ilgili bilgileri kapsayan form doldurulur.
- Yaprak örnekleri aynı gün yaprak-toprak analiz laboratuvarlarına gönderilmelidir.Aynı gün gönderilemediği takdirde buzdolabında muhafaza edilmeli ve 1-2 gün içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır.Yapraklar bekletilirse yanma ve bozulmalar olacağından analizler yanlış sonuç verecek ve önerilecek gübre tavsiyeleride doğru olmayacaktır.
Çizelge:6 Yaprak örnekleri için doldurulacak olan bilgi formu
Tarihi | Sulama şekli zamanı | ||
---|---|---|---|
Bahçe sahibinin Adı Soyadı |
Toprak işleme durumu | ||
Yaprak örneğin alındığı yer |
Taban suyu durumu | ||
Alanı (ocak sayısı) |
Verimlilik (kg/ocak) |
||
Çeşitler | Periyodisite durumu | ||
Yaşı | |||
Simptomlar | |||
Hastalık ve zararlı durumu |
|||
Kullanılan ilaçlar |
|||
Kullanılan Gübreler |
Örnegi alan elemanın Adı Soyadı |
7.7.3. Toprak Örneklerinin Alınmasında Dikkat Edilecek Hususlar ve Toprak Örneklerinin Alınması:
- 1- Toprak örneği almadan önce fındık bahçesinin genel toprak yapısına bakılır. Eğer bahçede meyil, toprak derinligi, toprak yapısı ve drenaj durumu bakımından farklı özellikte yerler bulunuyorsa her farklı yer için ayrı örnek alınmalıdır.Bir farklılık yoksa 20 Dekara kadar bir toprak örneği yeterlidir.
- Toprak örnekleri bahçelerin köşelerinden, çift ve yol kenarlarından, harman yerlerinden ve gübre yığını olan yerlerden alınmamalıdır.Ayrıca toprağın fazla çamurlu olduğu zamanlarda da toprak örneği alınmamalıdır.
- Toprak örnekleri Sonbaharda alınır.Ancak Temmuz ayında yaprak örnekleri alınırken bir bütünlük sağlamak Sonbahar ve kışın verilecek gübrelere zamanında tavsiye yapabilmek için toprak örnekleri yaprak örnekleri yaprak örnekleri ile aynı zamanda alınabilir. Şekil:11- Bahçede toprak örneklerinin alınacağı yerlerin işaretlenmesi ve toprak örneklerinin alınması
- Toprak örneği almak için bahçenin genel görüşüne göre S, U şeklinde veya zikzak çizerek bir hat boyunca bahçede yürünür. Baçenin büyüklüğüne göre 20 dekar olan bahçeler için 3-6 adet arasında yer işaretlenir ve bu yerlerden örnek alınır. İşaretlenen yerlerin üzeri önce çapa veya kazma ile otlarından temizlenir ve 50 cm. derinlikte bir çukur açılarak 20 cm. derinlikte, 3-5 cm. kalınlıkta toprak dilimi alınıp kibrit kutusu şeklide düzeltilerek bir kovaya konulur.Daha sonra 20-40.cm derinlikten yine 3-5 cm. kalınlıkta diğer toprak dilimi alınarak kibrit kutusu şeklinde düzeltilir ve başka bir kovaya konulur.bu işlem işaretlenen diğer yerlerde de aynen tekrarlanır.Bu şekilde aynı kovada toplanmış olur. Toprakların içinde taş, kök parçaları varsa temizlenir ve toprak iyice karıştırılır. her karışımdan ortalama 1kg toprak alınarak ayrı ayrı naylon veya bez torbalara koyulur.Yaprak örneklerinde olduğu gibi etiket doldurulur.Bu etikete toprak derinliği ve diğer bilgiler.
7.7.4. YENİ DİKİM FINDIK BAHÇELERİNDE GÜBRELEME (0-5 yaş):
Arazi ve toprak hazırlığı yapıldıktan sonra dikilen fındık fidanlerının sağlıklı olarak gelişebilmesi ve verim yıllarında da bol ve kaliteli ürün verebilmesi ve için dikimden önce temel gübrelemenin yapılması gereklidir. Temel gübrelemenin de alınan toprak örneklerinde yapılacak analizler doğrultusunda olması zorunludur.
Toprağı organik maddece zenginleştirmek amacıyla dekara 3-5 ton çiftlik gübresi ve toprak analiz sonuçlarına göre tavsiye edilen miktarlardaki kireç fidan çukurları açılmadan önce bütün arazi yüzeyine homojen olarak dağıtılmalı ve derince çapalanmalıdır.Ayrıca temel gübreleme olarak dikimden önce fidan çukurlarına tavsiye edilen çeşit ve miktarlardaki fosforlu ve potasyumlu gübreler karıştırılarak verilmelidir.
Dikimden önce yapılan bu temel gübrelemeden sonra birinci yıldan itibaren 5.inci yıla kadar her yıl fidan başına 40gr. azotlu gübreniin yarısı mart ayı başında diğer yarısı da mayıs sonu haziran ayı başında olmak üzere fidanların etrafına muntazam bir şekilde verilmeli ve çapalanmalıdır.Bu şekilde ilk 5 yılda yapılan gübreleme ile fındık fidanlarında istenilen özellikte yıllık sürgün gelişmesi sağlanabilmektedir.
7.7.5 VERİM ÇAĞINDAKİ FINDIK BAHÇELERİNİN GÜBRELENMESİ:
Fındığın normal gelişe bilmesi ve bol ürün verebilmesi topraktan aldığı besin maddeleri ile mümkün olmaktadır. Bu besin maddelerinden en önemlileri ise azot,fosfor,potasyum ve kalsiyumdur. Diğer besin maddeleride fındık için çok önemli olmasına rağmen bunlar önceki besin maddeleri kadar önemli değildir.
Önemli besin maddelerinin noksanlık ve fazlalıklarında fındıkta görüln gelişim bozuklukları, noksanlığında verilmesi greken gübreler ve uygulama yöntemleri bir bütünlük içinde ele alınmıştır.
7.7.5.1. AZOTLU GÜBRELEME:
a. Azot Noksanlık ve Fazlalık Simptonları:
Azot fındığın vegetatif gelişmesi ile direk ilgilidir;noksanlığında ocağın gelişmesi zayıflar, sürgünlerin büyümesi gecikir, sürgünler kısa ve ince olup sürgün gelişmesi vaktinden önce durur. Yaprak ve meyve gözleri az olur, paprak normalden küçük olup sarımsı-yeşil renk alır. Yapraklara elle dokunulduğunda sert bir his verir. Azot noksanlığı önce yaşlı yapraklarda sararma şeklinde kendini gösterir noksanlık ilerledikce diğer yapraklarda sararmaya başlar ve vaktinden önce dökülür. Karanfillrin çok azı meyve bağlar.Meyveler fazla büyümez, küçük kalır ve dökülürler Meyve zurufları kısa ve kuyruk uçlu olup açık yeşil renklidir.
Azot fazlalığında ocakların gelişmesi çok kuvvetlidir.Sürgünlerin boyları uzun vesağlıklı görünüşte, yapraklar büyük ve koyu yeşil renklidir Buna karşılık dokuları yumşak ve fazla suludur.Sürgünler yeterince pişkinleşemezler. bu da gerek kış soğuklarından ve gertekse hastalık ve zararlılardan fındıkların kısa sürede etkilenmesine sebep olurÜrün fazla olmasına rağmen meyveler küçüktür. Meyvelerin kabukları kalınlaşır, iç meyvenin protein oranı artarken yağ oranı azalır. Dolayısıyla meyve kaliteside düşer
b. Azotlu Gübre Uygulama Yöntemi:
Labotuarda yapılan yaprak ve toprak analizleri ile verilecek azotlu gübrenin miktar veçeşidi tesbit edilir. analiz yapılmadan belirli bir miktar ve çeşitte gübre önermek önceden de anlatıldığı gibi fındığın gelişmesine ve toprağın yapısına ilerki yıllarda olumsuz etki yapacaktır.
Genellikle karadeniz bölgesi topraklarının büyük bir çoğunluğu asit karakterde olduğu dikkate alınırsa kalsiyum amonyum gübresi fındıkta güvenle kullanılabilir.
Toprak, iklim özellikleri ve fındığın normal gelişebilmesi için azota en fazla ihtiyaç duyulan devreler dikkate alınarak azotlu gübrenin genellikle yılda iki defa verilmesi uygundur. birinci uygulamada o yılın iklim özelliklerine göre fındıklar uyanmadan önceki dönemde yani şubat ayı sonları ile mart ayı başlarında tesviye edilen azotu gübrenin yarısı verilmelidir. tavsiye edilen gübrenin diğer yarısı ikinci uygulama olarak çiçek gözlerinin teşekkülü devresinde yani mayıs ayı sonları haziran ayı başlarında uygulanmalıdır.
Azotlu gübre ocak dallarının iz düşümlerindeki 30-40cm. genişlikte halka şeklindeki banda muntazam olarak serpilir ve capa ile 5-10 cm. toprak derinliğine karıştırılır.Ocak altları otlu ise gübre verilecek alan önce çapa ile otlarından temizlenmelidir. Azotlu gübrelerin uygulanma yöntemi genelde tüm bahçeler için aynı olmasına karşılık bahçenin düz veya meyilli olmasına göre bazı faklılıklar göstermektedir. Düz arazilerdeki fındık kökleri dal iz düşümlerinde her yöne eşit dağıldığı halde meyilli arazilerdeki fındık kökleri ocakların yanlarında en fazla, alt kısımlarında kısmen ve üst kısımlarında ise en az gelişme göstermektedir .Bu nedenle azotlu gübreler fındık köklerinin dağılma ve gelişme durumu dikkate alınarak oluşturulacak olan halka şeklindeki banda verilmelidir.
7.7.5.2. FOSFORLU GÜBRELEME:
a.Fosfor noksanlık ve fazlalık simptomları:
Fosfor noksanlığında fındık bitkisinin gelişmesinde genel bir durgunluk olur,sürgün gelişmesi gecikir,sürgünler kısa ve ince olur.Fosfor noksanlığı önce yaşlı yapraklarda görülür.Yapraklar önce koyu yeşil olmasına rağmen sonra yer yer morluklar görülür ve yaprakların alt yüzü boyunca kırmızılıklara rastlanır. Aşırı noksanlıkta morluklar bronzlaşır ve yapraklar dökülür.Yapraklar normal büyüklüğünü alamaz veküçük kalır.fındık mahsüle geç yatar,meyveler küçük kalır ve meyve olumu gecikir.Meyve dökümleri görülür,zuruflar kıvrık kenarlı ve kısa kalır.
Topraklara ihtiyaçtan fazla fosfor verildiginde toprakta bulunan azot, potasyum, demir ve aliminyum gibi önemli bitki besin maddelerinin alınması engellenir, dolasıyla bu besin maddelerinin noksanlıklarında meydana gelen arazlar ortaya çıkar.
b.Fosforlu Gübre Uygulama Yöntemi:
Fosforlu gübreler genellikle toprakta uzun süre etkisini gösterebildiği için 3 yılda bir defa Kasım-Şubat ayları arasındaki dönemde yaprak ve toprak analiz sonuçlarına göre tavsiye edilen miktarlarda kullanılır.
Fosforlu gübreler ocakların dal iz düşümlerinde ocağın büyüklüğüne göre açılacak olan 16-32 adet ve 15-20 cm. derinlikteki çukurlara eşit oranda dağıtılarak üzeri toprakla kapatılmak suretiyle uygulanır. Bu şekildeki uygulama ile gübrenin toprakla temas yüzeyi azaltılır,elverişsiz hale geçmesi önlenir ve bitki tarafından alınması da kolaylaştırılmış olur.
7.7.5.3. POTASLI GÜBRELEME:
a. Potasyum Noksanlığında Görülen Simptomlar:
Potasyum noksanlığında sürgünler erken gelişmeye başlamasına karşılık, gelişme yavaştır. Sürgün boyları kısa ve ince kalır. Potasyum noksanlığı önce yaşlı yapraklarda yaprağın küçük kalması şeklinde kendisini gösterir.Daha sonra yaprakların kanarlarında kavrulma meydana gelir ve genelee yaprak renklari açık yeşile döner. Ayrıca yapraklarda kıvrılma görülür. Meyveler küçük kalır ve boş meyve oranı artar. Zuruflar kavruk ve zuruf uçları kıvrıktır. bitki dondan ve hastalıklardan daha fazla zarar görür.
b. Potaslı Gübre Uygulama Yöntemi:
Karadeniz bölgesi fındık toprakları genellikle potasyum bakımından yeterlidir. Potasyum bakımından yeterli bulunan topraklara gübreleme yapıldığı takdirde bu gübrelemenin hiçbir şekilde faydası olmayacağı gibi asit karakterli toprakların daha da asitleşmesine yardım edilmiş olunur. Ancak analiz sonuçlarına göre ihtiyaç duyulan bahçelere uygulama yapılmalıdır.
Potasyum da fosfor gibi toprakta tutulan bir besin maddesidir. Toprakta tutulmasına, toprağın azitligi, organik madde miktarı. katyum değişim kapasitesini yüksek oluşu gibi faktörler etki yapmaktadır. Bu nedenle potasyumlu gübreler KASIM-ŞUBAT ayları arasındaki dönemde fosfor uygulama yönteminde anlatıldığı gibi uygulanmalıdır. Yine potaslı gübre de üç yılda bir uygulanmalıdır.
7.7.5.4. Diğer Besin Maddeleri ve Uygulama Yöntemleri:
Fındığın ğelişmesi için ihtiyacı olan besin maddeleri sadece azot,fosfor ve potasyum olmayıp genel fonksiyonları ve yaptıkları işlem bakımından bunlar kadar önemli olan Ca, Mg. Fe, Mn. Zn, Cu, B gibi besin maddelerini de kapsamaktadır. Bu besin maddelerinin noksanlığı fındıkta son yıllarda yapraklarda sararma ve deformasyonlar, meyve dökümleri ve boş fındık oluşumunun artması şeklinde yer yer görülmeye başlamıştır. Yapılan yaprak analizlerine göre noksanlıüı saptanan bu elementlerin uygulanması fındığın gelişmesi ve verimi üzerine olumlu etki yapacaktır. Bu besin maddelerinin meyve ağaçlarına uygulanması yapraktan ve topraktan olmak üzere iki yöntemle yapılmaktadır.
Yapraktan gübre uygulaması hem daha az gübre kullanılması ve hemde noksanlığın sebep olduğu arazın kısa sürede girilmesi bakımından toprak uygulamasına göre daha avantajlıdır. Her besin maddesi için kullanılması gerekli olan konsantrasyonlar bilinmektedir. Bu miktarlardan daha fazla kullanılması yapraklarda ve meyvelerde yakma yapacağından sakıncalı olup çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Yapraktan uygulamalar pülverizatörlerle yapılmaktadır. Uygulama yapraktan fındık yapraklarının alt ve üst yüzeyleri tamamen gübre solüsyonu ile ıslatılmalı, ocağın tüm yeşil aksamasında kuru yer kalmayıncaya kadar püskürtmeye devam edilmelidir.Ocağın büyüklüğüne bağlı olarak 3-4litre arasındaki solüsyon tüm ocağı ıslatmak için yeterli gelmektedir.Uygulamanın yapıldığı günde hava fazla sıcak olmamalı (20c civarında ) en iyisi sabah erken saatlerde veya akşam üzeri uygulama yapılmalıdır. Ayrıca besin maddesinin yapraklar etrafından alınması için en az 1-2 gün yağmur yağma- ması gereklidir.Uygulamadan hemen sonra yağmur yağacak olursa uygulama tekrarlanmalıdır.Bu besin maddelerinin uygulanması fındık yaprakları normal gelişmelerini tamamladıktan sonra Mayıs ayından itibaren Temmuz ayına kadar noksanlığın şiddetine göre 15-20 gün ara ile 2-3 defa yapılması şeklindedir.Topraktan uygulama ise fosforlu gübrelerin uygulanmasında olduğu gibi yapılmalıdır.
7.7.6. Verim Çağındaki Fındık Bahçelerinde Kireçleme:
Fındık bitkisi normal gelişmesini Ph’sı 5-7 arasında olan topraklarda sağlıyabilmekte ve bol ürün verebilmektedir.Ancak fındık tarımı yapılan Karadeniz bölgesi toprakları genellikle asit karekterlidir.Toprağın asit karekterde olması azot,fosfor ve potasyum gibi bazı elementlerin alınmasına engel olduğu gibi demir, aliminyum gibi bazı elementlerinde çözünebilirliğini artırdığından toksik etki yapmasına sebeb olur.Toprakta kireç noksanlığının fındıkta meydana getireceği zararlar diğer besin maddelerinin alınamaması ve toprak yapısının özelliği ile direk ilgisi olup yaprakların vaktinden önce sararmaları,tepe sürgünlerinde kurumalar,zayıf kök teşekkülü ve azot,fosfor,potasyum noksanlığında görülen arazların meydana gelmesi şeklindedir.
Asit toprakların kireçlenmesi ile toprakların fiziksel kimyasal ve biyolojik özellikleri düzeltilir.Toprağın havalanması,ısınma ve su tutma özellikleri de düzeltilmiş olur.Toprakta mikroorganizma faaliyetleri artar,bazı besin maddelerinin ayırışması ve bazılarının da topakta tutularak yıkanıp gitmesine engel olur.Özellikle asit karekterli olan toprak bünyesini de fındığın gelişmesi için istediği normal Ph derecesine yükseltir.
Fındık bahçelerinin toprak analizleri sonucuna göre kirece ihtiyacı olup olmadığı ve ne kadar kireç verilmesi gerektiği tesbit edilir.Toprak asitliği Ph uygun olan bahçelere kireçleme yapmak toprağın yapısını bozacağı gibi fındığın fazla kireçten zararlanmasına da neden olur.Toprağın fiziksel yapısı uygulanacak kireç miktarına etken olup hafif tekstürlü topraklara verilecek miktar ağır tekstürlü topraklara göre daha az olmaktadır.Ayrıca kullanılacak kirecin cinsi,uygulama zamanına büyük etki yapmaktadır.Fındık çin genelde Kasım-Aralık ayları kireçleme için uygundur.Kireçleme işlemi 4-5 yılda bir toprak analizi yaptırılarak ihtiyaç olduğu takdirde tekrarlanmalıdır.
Kireçleme fındık bahçelerinde iki yöntemle uygulanır.Tavsiye edilen kireç miktarı bahçenin tamamına muntazam ve eşit olarak serpilerek köklere zarar vermeyecek şekilde mümkün olduğu kadar derin çapalanır.Yada ocakların dal iz düşümlerindeki 50-60 cm. genişliğinde halka şeklindeki banda muntazam olarak dağıtılarak mümkün olduğu kadar toprak derinliğine çapalanır.Bu takdirde verilecek kireç miktarı birinci yönteme göre daha az olmaktadır.
7.7.7.Verim Çağındaki Fındık Bahçelerinde Çiftlik Gübresi Uygulanması:
Toprağa verilecek çiftlik gübresi ve benzeri organik gübreler toprağın verimliliğinin artmasına,toprakta besin maddelerinin tutulmasına,su tutma kapasitesinin ve katyon değişim kapasitesinin yükselmesine,toprağın havalanma ve işlenmesine,toprağın erken tava gelmesine ve agregat teşekkülüne olumlu etkiler yapmaktadır.
Çiftlik gübreleri hayvanların sıvı ve katı ifrazatları ile yataklık olarak kullanılan materyalden oluşur.Çiftlik gübresinin bileşimi hayvanın yaşı,cinsi, beslenme durumu ve yataklık olarak kullanılan materyalin cinsine bağlı olarak değişir.1 ton ahır gübresinde ortalama 5.5 kg.Azot,2.5 kg. Fosfor, 5.5-6 kg. Potasyum ve diğer önemli besin maddeleri bulunmaktadır.
Çiftlik gübresinin özelliğini kazanabilmesi dolayısıyla toprak ve fındık bitkisi üzerine olumlu etki gösterebilmesi için 6 ay veya 1 yıl kadar ihtimar yapmış olması gereklidir. İhtimar yaptırmak için gübrelikte çiftlik gübresi 80 cm. karanlıkta tabaka halinde sıkıştırılmadan konulur. Gübrenin ısısı 55-60 C ye yükseldiğinde ıslatılarak bir miktar fosforlu gübre, bir miktarda kireç konulup karıştırılarak sıkıştırılır ve üzeri toprak ile hava almayacak şekilde kapatılır. Bu şekilde ihtimar yapmış olan çiftlik gübresi ile gübreleme yapılmalıdır.
Fıkdık bahçelerine bu gübreler sonbahar veya ilkbahar başınba ocağın dal iz düşümüne halka şeklindeki 50-60 cm geşlikteki banda 30-40 kg. kadar eşit olarak dağıtılır ve hemen toprağa çapalanır. Gübre çapalanmadan ocak altlarında bırakıldığı takdirde değerinden büyük ölçüde kaydeder. Karadeniz bölgesinin fazla yağışlı olması nedeniyle ihtimar yapmış çiftlik gübresinin ilkbaharda fındıklar uyanmadan uygulanması gereklidir. Sonbaharda uygulama yapıldığı takdirde fazla yağış alan bölgelerde gübrenin değeri önemli miktarda hatta yarı yarıya azalmaktadır. Ahır gübresi toprağın genel yapısına ve organik madde miktarına göre 3-4 yılda bir uygulanmadır.
Çiftlik gübresinin bulunamadığı durumlarda toprağa organik madde kazandırmanın diğer bir yöntemide yeşil gübrelemedir. Fındık bahçeleri için yeşil gübre bitkileri fiğ, yabani bezelye ve yulaf gibi bitkiler olup bunlar sonbaharda meyilli arazilerde dal iz düşümlerdeki 50-100 cm.lik halka şeklindeki banda, düz arazilerde ise tüm bahçeye ekilir ilkbaharda çiçeklenmeden önce biçilerek toprağa karıştırılır. Bu uygulamaya toprağın organik maddesi az olan yerlerde birkaç yıl üst üste devam edilmelidir. Ayrıca bahçelerdeki yaprak, mısır sapı ve benzerleri gibi maddelerden elde edilecek çürüntülerde toprak verimliliğini artırmak için kullanılabilir. Bu artıkların çürümeleri yani yarayışlı hale geçmeleri çiftlik güpresinde olduğu gibi bazı işlemlerin yapılmasını gerektirir. Çürüntü elde edildikten sonra fıkdık dal iz düşümlerine saçılarak toprağa 5-10 cm. derinlikte karıştırılmalıdır.
Çizelge: 7 VERİM ÇAĞINDAKİ FINDIK BAHÇELERİNE VERİLECEK GÜBRELER VE UYGULAMA YÖNTEMLERİ
GÜBRELER | UYGULAMA ZAMANI | UYGULAMA YÖNTEMİ |
---|---|---|
AZOT | Tavsiye edilen miktarın yarısı MART ‘da kalanı ise MAYIS ayı sonunda verilmeli | Dal uçları altındaki 30-40cm. genişliğindeki banda serpilip 5-10 cm. toprak derinliğine karıştırılır. |
FOSFOR | 3 yılda bir defa KASIM-ŞUBAT ayları arasındaki dönemde verilir. | Dal uçları altında 16-32 adet 15-25 cm. derinliğindeki çukurlara eşit olarak konularak üzeri toprakla kapatılır. |
POTASYUM | 2-3 yılda bir defa KASIM-ŞUBAT ayları arasındaki dönemde verilir. | Dal uçları altında 16-32 adet 15-25 cm. derinliğindeki çukurlara eşit olarak konularak üzeri toprakla kapatılır. Fosforlu gübre ile birlikte verilebilir. |
KİREÇ | 3-5 yılda bir defa KASIM-ARALIK ayları arasındaki dönemde verilir. | Dal uçları altındaki 40-50 cm. lik bant şeklindeki halkaya muntazam serpilip 5-10cm. toprak derinliğine çapalanır. |
AHIR GÜBRESİ | 3-4 yılda bir defa KASIM-MART ayları arasındaki dönemde verilir. | Ocak dal altlarındaki 50cm.lik banda saçılıp 5-10cm topraga karıştırılır. |
MİKRO ELEMENTLER | M.g, Fe, B.v.b Yapraktan : MAYIS-TEMMUZ ayları arasında 15-20 gün ara ile 2-3 defa verilir. TOPRAKTAN: Yapraklanmadan önce bir defa verilir |
Düşük konsantrasyonlardaki solüsyonların(%0,1-1) yapraklarda kuru yer kalmayıncaya kadar püskürtülmesi ile yapılır. Dal uçları altındaki 30cm. genişlik 10cm. derinlikte band halindeki halkaya muntazam olarak dağıtılarak toprakla kapatılır. |
7.8 FINDIKTA ALINMASI GEREKEN DİĞER KÜLTÜREL TEDBİRLER
Fındık yetiştiriciliğinde budama, gübreleme vemücade uygulamaları yanında özellikle eski dikim bahçelerde alınması gereken birtakım kültürel önlemler daha vardırki bunların başında çapalama,yabancı ot kontrolü, fındık ocaklarının arasında yetiştirilen meyve ağaçları, kızıl ağaç ve diğer ağaçların kesilmesi gerekmektedir.
Yeni dikilmiş olan fındık fidanlarının besin maddesi ve suyuna ortak olmasını önlemek ve fidanların sağlıklı gelişmesini sağlamak için verim çağına kadar her yıl fidan çukurlarında sık sık ot temizliği yapılmalıdır.
Verim çağındaki fındık bahçelerinde yılda iki kez uygulanan azotlu gübre tatbikatı sırasında fındık dallarının iz düşümlerindeki gübreleme alanını çapalamak suretiyle bir yandan usulüne uygun gübreleme yapılması sağlanmış olmakta, diğer yandan da yabancı ot kontrolü yapılarak su ve besin maddesi kaybı düşürülmektedir. Gübreleme alanı dışında çıkan diken ve yabancı otlar Mayıs ayı başı ve haziran ayı sonlarında yılda en az iki kez olmak üzere girinti veya tırpan ile temizlenmelidir.Bu şekilde yapılacak olanuygulamalar ile bahçe içersind yetişen bitkilerin fındığın besin maddesi ve suyuna ortak olması önlenmiş olup. Ayrıca büyük bir çoğunluğu %40 meylin üzerinde olan fındık bahçelerinde yapılan uygun çapalama ile erozyona verilmemiş olmakta ve fındık köklerinin kesilmesine de meydan verilmemektedir.Son yıllarda toprağa karıştırılmadan bahçeye serpilerek uygulanan gübre ile hayvanlara ot teğmin edilmesine çalışılmaktadır. Yapılan bu yanlış uygulama sonucu her ne kadar arzulanan ot teğmin edilirsede elde edilen bu yabancı otlar fındığa verilen gübrenin büyük bir çoğunluğunu sömürmekte ve suya ortak olmaktadır. en önemliside yapılan bu yanlış gübre uygulaması sonucu yüzlek olan fındık köklerinin dahada yüzlek gelişmesine neden olmakta ve gelişme alanı daralmaktadır.
Fındık bahçesi içersinde yetiştirilen meyve ağaçları, kızılağaç ve diğer yabancı ağaçlar fındık bitkisine gölge yaparak güneşlenmesini önlemekte, Besin maddesine ortak olmakta ve gölgede yetişen fındığın yıllık sürgün gelişmesi cılz olmakta ve meyve tutum oranı da düşmektedir. Bu nedenledirki sonbaharda bahçe içerisinde yetişen bütün yabancı ağaçlar kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
Yapılan bütün bu kültürel uygulamalar neticesinde fındık veriminde büyük artış sağlanabilmektedir.